भिम राई
कालापानी नाम नै काफी रहेछ । बस्तिहरु हेर्दा निकै लोभ लाग्दो ठाउँ । खोलाबाट उकालो लाग्दा जे सोचेको थियौँ त्यहा पुगेपछि त्यस्तो हैन रहेछ । खोटाङको लिच्किराम्चे भन्ने ठाउँ यातायातको सुविधा नहुने पनि साँच्चै नेपालको कालापानी सिमाना क्षेत्र जस्तै सदरमुकामबाट पुग्न निकै सास्ती हुने रहेछ । छिमेकी मुलुक भारत सँग महाकाली नदिले सिमाना छुट्ट्याए जस्तै सुनकोशी नदिले उदयपुरसँग छुट्ट्याउँदो रहेछ खोटाङलाई ।
हामी मध्ये बाईकमा चढ्ने भएकाले म हाम्रो पत्रकार टोलिहरुमध्ये सबै भन्दा अगाडि पुग्ने मैले शुरुमै त्यहाँ कोही चिनेका अनुहार छन कि भनेर खोँजे । यो भन्दा अगाडि पनि दुई तीन पटक लिच्किराम्चे मावि आसपास पुगेको थिएँ । त्यस भन्दा पारीको गाउँ मावेमा गएको छु । त्याहाको तत्कालिन एसडिसिको कार्यक्रम अन्तरगत जनसेवा समाज नेपाल जालपाको सामाजि परिचालक बहिनिको (नाम विर्से) घरमा बसेको छु । कालापानी भन्दा ठिक माथीको गाउँमा रमेश गाउँले (रमेश राई हाल अमेरीका छन्) उनको घरमा बास बसेको याद आयो । उहाँको बाबासँग कुरा गरेको आमाले खाना दिएको सम्झनु बाहेक केहीगर्न सकिन । आँखा डुलाउँदै जाँदा बल्ल एकजना वृद्दामा आँखा रोकियो । नजिकै उभिएका एक मित्रलाई सोँधे उनि कुलाबा होईनन् ? उनले हो भन्ने संकेत दिए ।
म नजिकै गएर भने सर नमस्कार !
उनले राम्ररी ठम्याउँदै बोले राम्ररी चिन्न मुस्किल भो ! मैले सहज बनाउँदै म भिम राई, पहिले हाम्रो भेट हजुरकै घरमा भएको थियो । हजुरले लेखेको कविता सुनेर गएको थिँए । उहाँले बल्ल चिने र मेरो काँधमा प्याट्ट हिर्काउँदै भने, हैट सर मैले त भुसुक्क विर्से छु । नभेटेको थुप्रो भयो । अब त बुढोपनि निकै भईयो । ८० उकालो लागेका कुलाबा अर्थात कुलप्रसाद घिमिरेले भने । केही छिन भलाकुसारी गर्दै गर्दा बल्ला रसुवाघाटमा छाडेको गाडिवाला टोली आईपुग्यो ।
कोदोबारी , नजिकै रसुवाघाट कालापानी लिफ्टीङ खानेपानी आयोजनाको ट्याङ्की, पालले ढाकेर बनाईएको सानो सानो मञ्च, पछाडि मकैको थाङ्ग्रा । उतापटी पोख्रेल बाजेको घर । यस्तै थियो कार्यक्रम स्थल । गाडिमा त्यस गाउँको खानेपानीको दाता अर्थात योजनाकार दिप्रुङ चुईचम्मा गाउँपालिका अध्यक्ष भुपेन्द्र राई पुगेपछि सबैसँग भेटघाट र भलाकुसारी चल्यो । उनलाई त्यहाँ भगवान नै मान्दा रहेछन् । हामीलाई पानी दिने भगवान भनेर गाउँलेले खासखुस कुरा गर्न थाले । कार्यक्रम शुरु भयो ।
कार्यक्रम शुरुवातमा संचालक भाईले अलि अतालिएर गज्याङ गुजुङ जस्तो भएपनि पछि काईदाले कार्यक्रम चलाए । त्यहाँ सम्बन्धित गाउँपालिकाका अध्यक्ष तथा उपाध्याक्ष पनि आउलान लागेको थियो । तर उनिहरु आएनन् । सम्बन्धित वडाका वडाध्याक्ष र छिमेकी वडाका वडाध्याक्षमात्र उपस्थित थिए । हाम्रो पत्रकार टोलिका टिभि रिर्पोटर साथीहरु क्यामेरो ट्राईपोर्ड ठड्याएर लाईन लाग्या छन् । नेपाल टेलिभिजनका रामधन राई, कान्तिपुर टिभिका उत्तम चौलागाई, अन्नपूर्ण टिभिका चिसाङ शेर्पा, माउन्टेन टिभिका सिताराम राई संजिव सबैले आफ्नो हतियार तेर्साएर रमित लाग्दो बनाए । खोटाङ खबरका दिलिप खत्री राससका केदार मगर, इमेज टिभिका दिवस रिजाल हातमा क्यामेरा राखेर खिच्न थाले ।
क्यामेरा हुनेहरु लाईनमा हामीसँगै गएका पत्रकार महासंघ खोटाङका अध्यक्ष दमन राई अथिति भएर मञ्चमा बसेपछि मोवायलले काम चलाउने मित्र सुर्य तामाङ र म भने छेउ छाउमा उभिएर भाषण सुन्ने र नोट गर्नेमा सिमित भएर बसेका रहेछौँ । पाहुनको आसन ग्रहण हुँदै जाँदा पो अलि अलि लाग्न थाल्यो त्यहाँ त सबै कांग्रेसका कार्यकर्ता र नेताहरु मात्र आएका रहेछन् । कांग्रेसमा पनि यसो नियाली हेर्दा देखियो सबै भुपेन्द्र कांग्रेस मात्र छन् । अनि कुरा बुझियो । भुपेन्द्र राईको संगठनमा राम्रै पहुँच रहेछ । उनी स्वयम नेपाली कांग्रेसको खोटाङ भव्य युवा नेता हुन् । उनि सँगै गएका थिए अर्का युवा नेता अमृत गिरि । उनले भाषणमा राम्रै प्रगती गरेका रहेछन् । स्पष्ट वक्ताका रुपमा उनको भाषण सुनियो ।
प्राय सबै कार्यक्रममा प्रमुख अथिति पछि नै बोल्ने हो । यो कार्यक्रममा परम्परा तोडिएन । कार्यक्रममा स्वागत भाषण, पानीको औपचारिक उद्घाटन, मनत्व्यहरु हुँदै भुपेन्द्र राईलाई सम्मान जस्ता कार्यक्रमहरु निकै लामो हुने नै भयो । यस विचमा टिभि जर्नालिष्टहरु आफ्नो अनुकुल भक्स पप बटुल्न लागे ।
कालापानीमा सुनकोशिको पानीको फोहोरा छाडियो । तिन ठाउँ जम्मा भएर आएको पानी हो है यो भन्दै थिए उपभोक्ता समितिका अध्यक्ष कर्ण राउत । उनलाई पत्रकार साथीहरुले प्रश्नहरु सोधे (उनले दिएको उत्तर प्रशारण भईसकेको छ) ।
अन्तिममा बोले प्रमुख अथिती युवा नेता भुपेन्द्र राई । उनले भाषणमा राजनीतिक कुरा केही भनेनन् । उनले विकासको बारेमा प्रशिक्षणको शैलिले बोले । लोभ लाग्दो तरिकाले बोल्न सक्ने युवा नेता रहेछन् भन्ने मलाई लाग्यो । उनले आफ्नो पार्टीले गरेको भनेर पनि भनेनन् । ‘विकास पहिलो सर्त हो । कुन पार्टीको को नेतालाई भोट दिने भन्ने कुरा पछिको कुरा हो ।’ उनले भने, ‘पहलिो कुरा बाँच्नु पर्छ अनिमात्र राजनीति गर्न सकिन्छ हो ।’ उनको वैचारिक तर्क थियो । नेताका छोराछोरीहरु किन शहर जानु पर्ने ? भन्दै विकास र सुविधा खोज्न नेताहरुले आफ्ना छोराछोरी शहर राख्ने गरेको बताए । उनले विकाससँग जोडिएर मात्र राजनीति गर्नुपर्ने बताउँदै खानेपानी पाउनु नागरिकहरुको नैसर्गीक अधिकार भएको बताए ।
उनले विजुलीको मद्यतबाट पानी तान्नु पर्ने र सो विजुलीको विल तिर्न स्थानीय उपभोक्ताहरुलाई समस्या भईरहेको गुनासो आएको भन्दै चाँडै पानी तान्न सोलार सिस्टम वा वैकल्पि उर्जाको व्यवस्थापन गर्न पहल गर्ने प्रतिवद्धता समेत जाहेर ग।े । उनले आफुलाई लगाईदिएको मालाको थुप्रोतिर देखाउँदै ‘जुन माला मलाइ आज गलामा लाईदिनु भएको छ । मलाई डर लागिरहेको छ । यसको बोझ म थाम्न सकुँला कि नसकुँला ।’ यस्तै उनले चुनावको बेलामात्र राजनीतिको कुरा गरिने अरुबेला राजनीति गर्नु भनेको भाँडनीतिमात्र हुने बताउँदै आफ्नो भाषण सकाए ।
सबै पत्रकारहरुले आफ्नो झोलि तुम्बा मिलाउन थाले । त्यहाँ आएका मान्छेहरु विस्तारै सल्बलाउँदै बाटो लाग्न थाले । प्रमुख अथिति भलाकुसारी र स्थानीय यूवाहरुसँग सेल्फि खिच्दै थिए । टोलि कमाण्डर उत्तमले भने अब ढिलो हुन्छ लागौँ । दिक्तेल पुग्नै छ । बाटामा खाउँला खाजा साझा ।
